Na początek przyjrzyjmy się pewnemu nowo-testamentalnemu wydarzeniu, które wiąże się z nauczaniem o zmartwychwstaniu. Wydarzenie to zostało odnotowane przez św. Łukasza w Dziejach Apostolskich 17:15-34. Podczas swojej drugiej podróży misyjnej apostoł Paweł dotarł do Aten. Oczekiwał tam na przybycie Sylasa i Tymoteusza, którzy pozostali w Berei. Przebywając w Atenach, apostoł Paweł prowadził dyskusje, zarówno w synagodze z Żydami, jak i na tamtejszym rynku z ludźmi, których przypadkowo spotykał. Co do głoszonej przez siebie ewangelii, próbował także przekonywać niektórych spośród filozofów greckich. Ci, będąc poniekąd zaciekawieni nową nauką głoszoną przez apostoła Pawła, zaprowadzili go na Areopag, gdzie św. Paweł na forum publicznym wygłosił kazanie.
Kazanie apostoła Pawła było bardzo bogate w swojej treści. Rozpoczynając nauczanie, Apostoł odwołuje się do pobożności mieszkańców Aten. Następnie nawiązuje do pewnej obserwacji jaką poczynił przebywając w tym mieście. Przywołuje na pamięć jeden ze spotkanych tam ołtarzy, na którym widniał napis „Nieznanemu Boguˮ. Wzmianka na temat tego ołtarza stała się niejako pretekstem do podjęcia przez apostoła Pawła nauczania na temat jedynego Boga. Apostoł wskazuje Ateńczykom na prawdziwego Boga, będącego stworzycielem całego świata. Zaznacza, że Bóg nie mieszka w świątyniach zbudowanych ludzką ręką i nie oczekuje aby Mu służono przy pomocy rzeczy materialnych. Apostoł wykazuje, że prawdziwy Bóg sprawuje władzę nad wszystkim. To jedynie On ma moc dać życie komu tylko zechce i kieruje historią całej ludzkości. Dalej, Apostoł naucza, że człowiek powinien dążyć do tego, aby poznać istotę prawdziwego Boga.
W końcu św. Paweł zwraca też uwagę swoim słuchaczom, że czasy niewiedzy należą już do przeszłości i nawołuje Ateńczyków do pokuty. Wspomina też, że Bóg wyznaczył dzień, w którym poprzez swojego syna będzie sądził świat, a świadectwem tego jest fakt, że Jezus Chrystus dostąpił zmartwychwstania. Nauczanie apostoła Pawła o zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa spotkało się z dość ostrą reakcją ze strony odbiorców tej nauki: A gdy usłyszeli o zmartwychwstaniu, jedni naśmiewali się, drudzy zaś mówili: O tym będziemy cię słuchali innym razem. I tak Paweł wyszedł spośród nich. Lecz niektórzy mężowie przyłączyli się do niego i uwierzyli, a wśród nich również Dionizy Areopagita i niewiasta, imieniem Damaris, oraz inni z nimi (Dz. Ap. 17:32-34). Z relacji św. Łukasza wynika, że w tamtym czasie część spośród Ateńczyków nie była w stanie zaakceptować nauki o zmartwychwstaniu. Wprawdzie mamy wzmiankę, że po zakończonej już przemowie apostoła Pawła niektórzy ze słuchaczy przyłączyli się do niego, ale można przypuszczać, że stanowili oni zaledwie niewielkie grono osób. Zdecydowaną większość tworzyli ci, którzy tej nauki w tamtym czasie po prostu nie byli w stanie przyjąć. Niektórzy spośród takich wręcz naśmiewali się z nauczania o zmartwychwstaniu.
Możemy w tym miejscu wstawić pytanie: dlaczego tak wielu Greków zwątpiło w naukę o zmartwychwstaniu? Aby to zrozumieć, musimy odwołać się do panującego w ówczesnym czasie światopoglądu. Za czasów apostoła Pawła, Ateny były miastem, które było przepełnione różnego rodzaju świątyniami oraz innymi budowlami ku czci różnych bogów. Wszak Ateńczycy wyznawali kult wielu bogów. Św. Łukasz, relacjonując omawianą historię, odnotował słowa będące reakcją apostoła Pawła na to co zobaczył w Atenach: (…) obruszał się Paweł w duchu swoim na widok miasta oddanego bałwochwalstwu (Dz. Ap. 17:16). Jednak rozpoczynając kazanie na Areopagu, Apostoł zwraca się do swoich słuchaczy następującymi słowami: (…) Mężowie ateńscy! Widzę, że pod każdym względem jesteście ludźmi nadzwyczaj pobożnymi (Dz. Ap. 17:22). Czyżby apostoł Paweł przeczył w tych słowach swoim wcześniejszym przekonaniom, że Ateny były miastem bałwochwalczym? Z pewnością nie! Owszem, Apostoł odwołuje się do pobożności mieszkańców Aten, ale miała ona bardzo specyficzny charakter. Była to bowiem jedynie pobożność pozorna, niemająca tak naprawdę nic wspólnego z prawdziwą pobożnością.
W swoim postępowaniu Ateńczycy odznaczali się religijnością, ale wyłącznie tą o charakterze zewnętrznym. Znajdowała ona swoje odzwierciedlenie w licznych świątyniach wystawionych w mieście, w których oddawali oni cześć różnym bogom i boginiom. Co więcej, stawiali również liczne ołtarze, nie tylko tym bogom, których znali, ale też i tym, o których nigdy wcześniej nie słyszeli. A wszystko to czynili po to, aby zapewnić sobie dobre powodzenie w życiu. Tak więc ta i tak tylko zewnętrzna religijność była złudna. Pod pozorem zewnętrznej pobożności, Ateńczycy kryli swoje prawdziwe zainteresowania. Wykazywali oni niezwykłe zamiłowanie do człowieka, stawiając go w centrum uwagi, a przede wszystkim przejawiali oni oznaki szczególnego umiłowania ludzkiej mądrości, czyli filozofii. To właśnie ona stanowiła obiekt ich głównego zainteresowania; nie zaś: prawdziwa pobożność. Warto wspomnieć, że Ateny były kolebką dwóch nurtów filozoficznych, o których czytamy w Dz. Ap. 17:18. Były to: epikureizm oraz stoicyzm.
W celu znalezienia odpowiedzi na uprzednio wstawione przez nas pytanie: dlaczego w naukę o zmartwychwstaniu tak wielu słuchaczy zwątpiło, spróbujemy spojrzeć jak przedstawiciele obu wspomnianych szkół filozoficznych zapatrywali się na śmierć człowieka. Stoicy trwali w przekonaniu, że dusza ludzka zdolna jest przetrwać śmierć ciała. Z kolei epikurejczycy uważali, iż śmierć człowieka oznacza koniec wszystkiego. Zauważamy zatem, że zarówno jeden, jak i drugi nurt filozoficzny, nie stwarzał możliwości przyjęcia nauki o zmartwychwstaniu. O ile stoicy wierzyli w życie pozagrobowe, o tyle epikurejczycy twierdzili przecież, że śmierć człowieka jest końcem wszystkiego. Jeżeli dodatkowo uświadomimy sobie, że obie te filozofie były mocno zakorzenione wśród ówczesnej społeczności ateńskiej, to dużo łatwiej jest nam zrozumieć, dlaczego nauczanie apostoła Pawła o zmartwychwstaniu spotkało się z tak wielkim oporem ze strony mieszkańców Aten. Epikureizm i stoicyzm to kierunki filozoficzne, których początki istnienia datuje się odpowiednio na IV i III wiek p.n.e. Natomiast apostoł Paweł głosił o zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa, którego historia była stosunkowa krótka, a zatem i nowa.
Dla wielu dzisiejszych chrześcijan nauka o zmartwychwstaniu w dalszym ciągu pozostaje niezrozumiała. Jest to oczywisty wynik nagromadzenia się różnego rodzaju fałszywych wierzeń. Błędy, które utrudniają właściwe zrozumienie nauki o zmartwychwstaniu istniały już w Atenach za czasów apostoła Pawła; a nawet jeszcze wcześniej. W szczególności należy w tym miejscu wspomnieć na niebiblijną naukę o duszy nieśmiertelnej. Była ona głoszona zwłaszcza przez greckiego filozofa Platona już na przełomie V i IV wieku p.n.e. To właśnie koncepcja duszy nieśmiertelnej wywierała silny wpływ na kształtowanie się późniejszych wierzeń ludzi. Jak pokazała historia, filozofia grecka na tyle przeniknęła do nauk wyznawanych przez wielu chrześcijan, że właściwe wyrozumienie zmartwychwstania stało się wręcz niemożliwe.
W Liście do Żydów apostoł Paweł wskazuje nam na ważność nauki o zmartwychwstaniu. Gdy otworzymy początek 6-go rozdziału, to autor wspomnianego listu wymieniania w tym miejscu szereg Prawd Biblijnych, które zalicza do kanonu nauk podstawowych.„Dlatego pominąwszy początki nauki o Chrystusie, zwróćmy się ku rzeczom wyższym, nie powracając ponownie do podstaw nauki o odwróceniu się od martwych uczynków i o wierze w Boga, nauki o obmywaniach, o wkładaniu rąk, o zmartwychwstaniu i o sądzie wiecznymˮ (Żyd. 6:1-2). Tak więc Apostoł Paweł wymieniając w cytowanym fragmencie pewne nauki biblijne, co do których winniśmy być mocno ugruntowani, wspomina między innymi o nauce o zmartwychwstaniu. Tej podstawowej nauce biblijnej spróbujemy się teraz nieco bliżej przyjrzeć.
Omawiając tematykę zmartwychwstania poruszymy dwie poniższe kwestie.
- Po pierwsze: opierając się w znacznej mierze na wybranych zapisach z 1-go Listu do Koryntian z 15-go rozdziału, będziemy chcieli wyciągnąć pewne lekcje, jakie przekazuje apostoł Paweł w zakresie właściwego wyrozumienia nauki o zmartwychwstaniu. W szczególności:
- zwrócimy uwagę na ścisły związek nauki o zmartwychwstaniu z nauką o okupie,
- zdefiniujemy znaczenie słowa zmartwychwstanie, rozumiane jako greckie anastasis,
- wskażemy na czym polega tajemnica nauki o zmartwychwstaniu.
- Po drugie: spróbujemy dokonać rozróżnienia pomiędzy takimi pojęciami jak: wzbudzenie, wskrzeszenie oraz zmartwychwstanie.